Silindir Gömlekleri
Genel:
İçten yanmalı motorlar genellikle, istenilen silindir et kalınlıklarının elde edilebilmesi ve çalışma yüzeylerinin istenilen ölçü ve honlama özelliklerine göre uygulanabilmesi için motor bloğu içerisine silindir gömleği adı verilen kipmanlarla donatılırlar.
“Sulu Tip” tabir edilen silindir gömlekleri soğutma suyu ile doğrudan temas halindedir. Etrafında dolaşan suyun sızmasını önlemek için gömleğin üst ve alt taraflarına sızdırmazlık contaları ve lastik halkalar yerleştirilmiştir.
“Kuru Tip” gömlekler ise soğutma suyu ile doğrudan temasta olmadığından sızdırmazlık için herhangi bir contaya ihtiyaç duymazlar. Kuru tip gömleklerin montajından önce motor bloğundaki silindir delikleri büyütülür ve özel yapılan kuru tip ince gömlekler bu deliklere geçirilir.
Böyle bir değiştirme yapılmadan önce , benzinli motorlarda çapta 0.1 mm ve dizel motorlarda 0.15 mm aşınmaya kadar GOETZE piston segmanlarının takılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Ne kadar dikkatli bir şekilde dizayn edilmiş ve işlenmiş olursa olsun silindir yüzeyleri aşınırlar. Bu aşınma en fazla segmanların aşağı yukarı hareketle çalıştığı bölgede meydana gelir. Gömlek değiştirmenin gerekli olup olmadığına karar vermek için aşınma miktarının bilinmesi istenir.
Ayrıca, bloktaki her silindirin üst ve alt deliklerinin aynı eksende olması ve bu eksenin gömlek flanşının oturma yüzeyine ve blok üst yüzeyine dik olması konrol edilmelidir.
Motor bloğundaki silindirlerin delik çapları (B1), flanş fatura çapları (D1) ve flanş fatura derinlikleri (C1) katalogta her bir gömlek için verilen B, D ve C değerlerine aşağıdaki tabloda toleranslar içinde kalmak üzere, aynen uyulmalıdır.
Sulu gömleklerde kullanılan lastik sızdırmazlık elemenlarının gömlekler ile birlikte satın alınmaları yerinde bir uygulama olacaktır, çünkü bunların malzeme spesifikasyonlarında veya boyutlarındaki bir farklılık kartere su kaçağına veya aşırı sıkıştırılma yüzünden gömlek iç çapının küçülmesine neden olabilir.
Sulu Silindir gömleklerinin bloğa yerleştirilmesinde, gerek silindir gömleği üzerinde gerekse de blok üzerine monte edilmiş sızıdırmazlık elemanlarının (o-ring) deforme olmamasına özen gösterilmelidir.
Silindir gömlekleri flanşlı veya flanşsız olarak üretilirler. Flanşlı gömleklerde, flanş, piston sarması gibi kötü çalışma durumlarında flanş gömleğin aşağı doğru çekilmesini önleyen bir özelliktir.
Silindir gömlekleri incelikle işlenmiş parçalardır ve bu sebeple, darbelere ve sıkıştırmalara karşı çok hassastır.
Deformasyonları ve hasarlanmaları önlemek için paketleme, taşıma, depolama ve paket açma sırasında dikkatle hareket edilmelidir. Yeni gömlekler her zaman dik bir şekilde tutulmalıdır.
Sulu gömleklerin takılma talimatı:
Yeni gömlekler takılmadan önce silindir bloğundaki delik ve fatura yüzeyleri gibi tüm temas bölgeleri temiz ve hasarsız durumda olmalıdır.
Bu sebeple, aşınmış gömlekler dikkatli bir şekilde, hidrolik pres veya uygun bir çektirme kullanılarak çıkarılmalıdır.
Silindir bloğu çatlak ve aşırı deformasyonların tespiti için göz ve ölçü kontrollerinden geçirilmelidir. Silindir bloğundaki sorunlar gömleklerin çatlamalarına ve deformasyonuna sebep olabilir.
Aynı durum silindir kafası alt yüzünde boşluk olduğu zamanda da meydana gelir. Silindir kafası contasının kalınlığının veya sertliğinin uniform olmaması ve conta deliklerinin kaçık olması halinde silindir kafa saplamaları dengeli basınç uygulasa dahi, silindir gömleği deformasyonu önlenemez.
Gerekiyorsa, bu tür deformasyonların önüne geçmek için, sıvı sabun benzeri kayganlaştırıcı maddeler sürülebilir.
Kuru gömleklerin takılma talimatı:
İçleri yarı işlenmiş presle takılan kuru gömlekler (bu katalogta D harfi ile tanımlananlar) dış çapları tam işlenmiş ve iç çapları son ölçüsünden yaklaşık 0.5-0.75 mm daha küçük halde verirler.
Kuru gömlekler silindir bloğuna takıldıktan sonra son ölçülerine işlenirler ve honlanırlar. Yeni gömlekler takılmadan önce silindir bloğundaki flanş faturaları (mevcut ise) ve delikler çok iyi temizlenmek ve bu katalogdaki değerleri ile karşılaştırılmak üzere dikkatle ölçülmelidir.
Gömlekleri hidrolik pres altında bloğa geçirirken, montajı ve sonrasında demontajını kolaylaştırmak için molibden türevli sıvılar sürülmelidir. Bu maddeler asla gömlek çevresine değil, bloktaki silindir deliğine sürülmelidir.
Presle montaj sırasında, gömlek tam yerine oturtulmadan yaklaşık 10-15 mm yukarıda iken özellikle flanş altı bölgesine basınçlı hava tutularak, oluşan kirlilikten ve partiküllerden arındırılmalıdır.
Gömleklerin dış çapları (B), flanş çapları (D) ve flanş yükseklikleri (C) nominal değerler olarak belirtilmişlerdir.
Gömlekler aşağıdaki tabloda gösterilen toleranslar içinde üretilmişlerdir.
Motor bloğundaki silindirlerin delik çapları (B1), flanş faturası çapları (D1) ve flanş faturası derinlikleri (C1) katalogta herbir gömlek için verilen B, D ve C değerlerine aşağıdaki tabloda toleranslar içinde kalmak üzere, aynen uyulmalıdır.
Eğer motor bloğundaki silindirlerin blok çapları bu katalogta belirtilen (B) ölçülerinden daha büyük iseler veya 0.025 mm. den daha fazla oval veya konik iseler bu silindirler yeniden bir üst kademeye işlenmeli ve honlanmalıdır.
Kuru gömleklerin, uygun bir şekilde işlenmiş, honlanmış ve temizlenmiş silindir bloklarına takılmaları için yaklaşık 3000 kg lık bir kuvvet yeterlidir. Gömlek üzerine uygulanan kuvveti ölçmek için basınç göstergesi olan bir hidrolik pres kullanılmalıdır.
Hidrolik preste gömleğe basan kuvveti kontrol altında tutabilmek için bu kuvveti 5000 kg da limitleyen bir basınç ayarlayıcı vana bulunmalıdır. Aksi halde uygulanan aşırı kuvvetler flanşın alt iç köşesi boyunca gömleğin çatlamasına sebep olabilir.
Eğer faturanın flanş oturma yüzeyi düzgün ve silindir deliği eksenine dik değilse gömlekte ani kırılma meydana gelebilir.
GOETZE aynı zamanda iç çapı tam işlenmiş, honlanmış ve dış çapı da tam işlenmiş (bu katalogta DH olarak tanımlanan) kuru gömlekleri üretmektedir.
Bu gömlekler “Kaygan Geçme” olarak adlandırılırlar ve bloktaki yerlerine takıldıktan sonra işlenmeyi ve honlanmayı gerektirmezler.
Bu tam işlenmiş ve honlanmış kuru silindir gömleklerinin geçmelerine blok silindirlerine uygulanacak işleme toleransları (motor yapımcısı tarafından başka bir şekilde tavsiye edilmemişse) aşağıdaki gibidir.
- Blok silindir çap (B1) için: +0.015 mm +0 mm
- Blok flanş faturası çapı (D1) için: +0.25 mm +0.10 mm
- Blok flanş faturası derinliği (C1) için: +0 mm -0.15 mm
Gömlek Dış Çap Grupları
